Voortgangsbezoek Dick Jungst aan ons project “Opleiding verlos- en
verpleegkundigen bij St John XXIII hospital in Aber Noord Uganda”
februari 2023
Net terug van 3 weken noord Uganda,
waar ik ons project heb bezocht en met de lokale partner de lijnen verder heb
uitgezet. Ik hoop dat jullie met deze informatie meer inzicht krijgen, en een
beetje proeven hoe het daar toe gaat. De eerste aanzet
voor deze brief was vlak voor de verwoestende aardbevingen in Turkije en Syrië.
Verschrikkelijk zoveel doden, zoveel ellende. En in Oekraïne wordt het ook niet
beter. Als ik dan ’s avonds onder mijn klamboe, ruim 30 graden, met gezoem van
malariamuggen daaromheen (of soms erbinnen..) alles overweeg,
dan denk ik dat we ondanks veel problemen, het zo slecht nog niet hebben in
Nederland. Die verschrikkelijk hoge, onnodige moedersterfte in met name noord
Uganda moet omlaag. Vakmensen opleiden heeft daarbij prioriteit. Het project,
de bouw. Ik was nogal teleurgesteld toen ik op de bouwplaats van de nieuwe
school voor verlos- en verpleegkundigen aankwam. Er was al bijna 4 maanden niet
gewerkt, dat wist ik wel, maar toch. Het is een groot gebouw, met o.a. 4
theorielokalen en 2 grote instructieruimten, een bibliotheek, kantoor en straks
ook slaapzalen.
De vertraging wordt voor een
groot deel veroorzaakt door een conflict met de aannemer. Zijn ingediende
afrekeningen waren niet alleen te hoog, maar hij kon ze ook niet onderbouwen,
geen onderliggende facturen tonen. De directeur van het ziekenhuis, tevens mijn
gastheer, de chirurg Samuel Okori heeft om uit de
patstelling te komen, intussen een onafhankelijke bouwkundige ingeschakeld.
Deze heeft de kwaliteit van de materialen en het afgeleverde werk gekeurd, en
precies berekend wat het moet kosten, wat de actuele prijzen zijn. Wat er al
gebouwd is, beoordeelt hij als zeer goed. Daar zijn we blij mee. Stichting
Equator Medicare www.equatormedicare.nl Eerst waren
er allerlei kosten voor gereedschap in rekening gebracht die niet in het bestek
stonden. Samuels scherpe opmerking was toen: “als u bij de dokter komt hoeft u
toch ook niet apart voor de stethoscoop te betalen?” Dat moesten ze lachend
toegeven.
Voor het werk dat gaat komen
maakte de onafhankelijke bouwkundige berekeningen waarmee de aannemer akkoord
gaat. Er is nu een voorschot betaald om op te starten. Een paar dagen later
zijn materialen geleverd en nu wordt er weer volop gewerkt aan de bekisting van
de verdiepingsvloer. De rapportage is ook gedeeld met onze contactpersoon Imke
van Wilde Ganzen die nu in Uganda zit; Samuel en ik hebben een afspraak in
Kampala met haar, de woensdagmiddag van mijn terugreis
Stichting Equator Medicare www.equatormedicare.nl Materialen worden vaak
laat, tegen 10 uur ’s avonds afgeleverd. Waarom dan? Overdag worden kleinere
vrachtwagens met bouwmaterialen door langs de weg staande politie
“gecontroleerd”. Dat is een langdurige en vervelende manier om steekpenningen
los te krijgen. Als het donker is zijn ze weg, anders worden ze zelf
aangepakt…. De 3 hectaren grond voor de school zijn geschonken door het bisdom.
De kosten van overschrijven op naam, de zgn. title-deed
neemt het ziekenhuis St John voor haar rekening. Een prachtige donatie ! St John neemt ook de kosten van water en elektra
op de bouwplaats voor haar rekening, en de kosten van de door ons ingeschakelde
deskundige. Het ziekenhuis en de 60 health centers in Oyam.
In het ziekenhuis maak ik van alles mee. Ik volg klinische lessen en
rapportages over met name de moeder- en kindersterfte. Ik ben vaak op de
kraamafdeling, loop de visites mee en ben onder de indruk hoe de gynaecoloog en
de zaalarts de “interns”, zeg maar coassistenten,
begeleiden, met respect voor de patiënt. Vanuit ZGT-Almelo heb ik ongeveer 100
Kiwi’s meegekregen, een handzaam apparaatje om moeders te helpen met een vacuüm
extractie; de gynaecoloog en zaalarts zijn er bekend en erg blij mee, dat
scheelt zeker een aantal keizersneden. Van de 290-330 bevallingen per maand
komt ruim de helft van de vrouwen aanlopen (of achter op een brommer) zonder
dat ze op de polikliniek bekend zijn. Soms hebben ze maar één of twee controles
gehad in een gezondheidscentrum waar geen bevallingen worden gedaan, soms
worden ze al of niet met toeters en bellen last[1]minute
verwezen.
Adviezen va n verloskundigen
in de afgelegen (overheids-) health centers zijn mogelijk ook niet voldoende
duidelijk, daar moet tijd worden genomen om de nodige uitleg met overtuiging
over te brengen. Dat hangt ook samen met het opleidingsniveau: zij hebben
slecht een 1 ½ jarige opleiding gehad tot certificate
verloskundige, maar zijn in kennis en vooral kunde beperkt. De overheid wil dat
per 1-1-2026 alle “verloskundigen” een diploma hebben, dus nog 1 ½ jaar naar
school moeten.
Op de afdeling
gynaecologie/verloskunde komen ook veel vrouwen met een miskraam. Deels
veroorzaakt door de beruchte malaria, maar als de malariatest negatief is, dan
spelen helaas andere “oorzaken” een rol. Gebrek aan anticonceptie, waarin
voorzien zou moeten worden door de overheid is daar één van. Ik heb 10 Health
Centers (van de 60) bezocht. Er zijn diverse niveaus. HC II is de laagste, met
een verpleegkundige en hooguit één verloskundige, ieder met een certificate, zeg maar basisopleiding. Daar worden geen bevallingen
meer gedaan gezien het lage voorzieningenniveau. Een HC III heeft officieel
meer verpleeg- en verloskundigen, maar zelden een met een diploma-niveau. Dan
het HC IV: wel enkele diploma verpleeg- en verloskundigen, en een clinical officer, een verpleegkundige
met aanvullende opleiding, en een basisarts, die een keizersnede kan doen.
Daarboven staat het ziekenhuis dat wel alle functies en een goede operatiekamer
heeft. St John XXIII is het enige ziekenhuis in district Oyam,
een half miljoen inwoners. Bijna alle HC’s zijn van
de overheid. Die moet salarissen betalen, voorzieningen als huisvesting en
instrumenten verzorgen en de medicijnvoorraad aanvullen. Dat valt heel erg
tegen. Sommigen zijn klein, oud, te vies om in te komen, de staf is onvoldoende
opgeleid, er zijn bijna geen instrumenten en de medicijnvoorraad is ondanks
bestellingen soms al maanden bijna helemaal nul. Zelfs de meest essentiële
medicijnen zoals profylaxe tegen malaria bij zwangeren
is er niet, evenmin als middelen tegen zwangerschapsvergiftiging. Bij de
bezoeken aan de HC’s sprak ik met bevlogen verlos- en
verpleegkundigen met een minimale basisopleiding, die echter door de werkdruk
er alleen voor staan en 7 x 24 uur op hun tenen lopen. De meeste baby’s worden
nog steeds ’s nachts geboren. Overdag de zwangerschapscontroles, de adviezen
over borstvoeding, en de adviezen voor anticonceptie, een overvol afgeraffeld
programma. St John heeft een inhoudelijke toezichtfunctie op alle HC’s en de verlos- en verpleegkundigen in de regio Oyam. Binnen het ziekenhuis is door continue scholing
kennis en kunde op niveau. In de HC’s is het niveau
echt te laag. Door de komst van “onze” opleiding zal dat verbeteren. Het nieuwe
operatiecomplex voldoet aan de hoogste normen. Met de verloskamer is St John
straks de ideale partner voor de stagiaires van de naastgelegen school. In het
district Oyam lopen slechts 2 verharde wegen. Oyam is bijna 2190 km2, vergelijk Overijssel 3420 km2.
Vanuit het zuiden noordwaarts de weg van Kampala naar Gulu en zuid-Soedan, met
in Kamdini een verharde weg naar het oosten, naar
Lira. Gulu en Lira liggen beide 75-80 km van Kamdini.
Alle andere wegen zijn marram wegen, keien en een oranje rode
gravel, vol diepe kuilen, smal, voor één auto en nog een bromfiets met 1-3
passagiers, of een geit of enorme zakken mais of houtskool. Die heten boda’s, een verbastering van border, de bromfiets die
overal komt, van border to border, van grens tot
grens. Ik ben een keer met de ambulance naar een ver HC meegereden, dat duurde
een vol uur. Als er een patiënt vervoerd moet worden, bellen ze naar het
ziekenhuis, de ambulance komt dan na een uur op het HC aan, laadt de patiënt
in, en dan nog een uur terug. Dus als er “spoed” is, dan maar met weeën achter
op de bromfiets. Of in de fietsambulance..
Gezien de beroerde wegen moet
het wel een 4-wheel drive Toyota Landcruiser zijn, hoog op de wielen om de
kuilen door te komen of in de regentijd uit de modder te komen. Deze auto’s
zijn nu niet bepaald vriendelijk geveerd. Door de armoede van de bevolking en
het ontbreken van een zorgverzekering, zal het ziekenhuis voorlopig nog
afhankelijk blijven van donoren, maar er zit door efficiëntie en grote aanloop
duidelijke verbetering in.
De school voor verlos- en
verpleegkundigen. Zoals geschreven, per 1-1-2026 moeten alle verlos- en
verpleegkundigen i.p.v. een certificate een diploma
hebben, er moet dus massaal worden nageschoold. De opleiding aan de nieuwe
school, de enige in het district en wijde omgeving, bij St John kan daar straks
in voorzien. Er wordt ook gekeken of een deel van de theorielessen online
gegeven kan worden, of in het weekend. Dat kan werkende moeders en hun gezin
ontlasten. De school staat naast het ziekenhuis, waar gezien de ruim 300
moeders die er per maand bevallen, genoeg ruimte is om praktijkervaring op te
doen. Want dat is het belangrijkste deel van de opleiding: vaardigheden en
attitude. Er is ook gesproken over het toekomstig management en leraren. Een
ander punt is nog inrichting en leermiddelen. Dat wordt een hele lijst, zoals bedden
en verlostafels, allerlei oefenmaterialen, om te leren hoe een infuus in te
brengen, hoe de ligging van een baby is in een leren bekken, een “fantoom”
zoals dat heet. Deze lijst wordt samengesteld door informatie in te winnen bij
het ministerie en bij soortgelijke opleidingen. De gelden hiervoor zitten niet
in de bouw[1]begroting. Rotary clubs
spannen zich nu in om gelden bij elkaar te brengen. Daarvoor is medewerking
nodig van een Rotaryclub in de buurt, in dit geval Gulu. Een afvaardiging heeft
de bouw bezocht en een toezegging gedaan. Fondsenwerving blijft zeker nog
doorgaan. Rotary clubs uit Brugge doen mee, net als
Ambt Almelo en Wierden. Van de Soroptimisten Almelo
krijgt EM nog € 750 uit de opbrengst van een goed bezochte film in Hof 88. Nog
mooier: zij zullen EM de komende 3 jaar blijven ondersteunen. Ook door Rotary
worden de komende zomer acties gevoerd voor dit project.
Voortgang bouw Nurse midwife training school in Aber-Uganda
Enkele recent ontvangen foto’s
van de voortgang van de bouw. De bouw vordert goed en wordt nauwkeurig
gecontroleerd wat betreft veiligheid en financiën.
Nurse midwife training school
in Aber-Uganda
De bouw van de school voor verlos- en verpleegkundigen in Aber, noord Uganda, is gestart !
Nadat de contracten tussen Equator Medicare,
Wilde Ganzen en St John 31 maart getekend waren, heeft Equator ruim € 137.000
overgemaakt naar Wilde Ganzen. Dit geld kwam voor € 80.000 uit
bestemmingsreserves, bijna € 13.000 van Rotary clubs
Ambt Almelo en Wierden, van familiefondsen en van een stichting die anoniem wil
blijven, en vele andere donateurs. Wilde Ganzen geeft daarover een premie van
50%.
Voor de fundering en de eerste bouwlagen van het hoofdgebouw is
ruim € 202.000 uitgetrokken, elke keer dat het potje van € 50.000 bijna leeg
is, krijgen wij en Wilde Ganzen een verantwoording van de uitgaven en worden er
weer € 50.000 overgemaakt. Dat geeft alle partijen inzicht in de situatie.
Nadat begin april de eerste € 50.000 zijn overgemaakt naar
het ziekenhuis, is direct daarna het werk begonnen. Eerst werden de
grondwerkzaamheden gestart, met een gedegen geologisch rapport, over de bodem-
en watergesteldheid, over het aardbevingsrisico, met funderingsadviezen.
Equator wordt stap voor stap op de hoogte gehouden, met
allerlei rapporten zoals de geologie en over de kwaliteit van de materialen, en
foto’s.
Nu is Equator Medicare bezig met
de fondsenwerving voor deel 2, de leslokalen en de bibliotheek voor ruim € 100.000,
waarvan Equator € 67.000 gaat opbrengen. Een andere grotere stichting met wie
Equator Medicare eerder heeft samengewerkt, heeft een
mooie toezegging gedaan. Deze stichting heeft door eerdere resultaten van onze
projecten het volste vertrouwen in de stichting en de projecten. Als de
eindstreep bereikt is betaalt deze stichting de laatste 10%, geweldig
!
Nurse midwife training school in Aber-Uganda
De bouw van de eerste fase, het mainframe van het gebouw en
de voorzieningen, is begonnen!
Bij de bouw staat onderstaand Billboard:
Informatie
over een nieuw project: Nurse Midwife Training
School.
Na
een adviesmissie vanuit PUM naar St Johns’ XXIII Hospital
in Aber, NW Uganda (eerder: Pope Johns’) eind
2017, heb ik nog langere tijd adviezen gegeven op afstand. Daarna zijn door PUM
nog 2 missies naar PJH gestuurd, één voor microbiologie en lab, m.n. gericht op
antibiotica resistentie, en een voor advies en reparatie medisch installaties.
Met de medisch directeur, Samuel Okori, daar geboren,
huisarts met veel chirurgische ervaring, studie Chicago VS, is er een zeer
positieve werkrelatie. Zijn drive om echt wat te betekenen voor de bevolking is
bewonderenswaardig.
Equator
Medicare heeft dit afgelegen ziekenhuis met een enorm
achterland geassisteerd met stafwoningen. Personeel was niet te krijgen zonder
veilige huisvesting op of tegen de compound.
EM en St Johns’ waren in gesprek over een hoogstnoodzakelijke opleiding
voor verpleeg- en verloskundigen. Op 25 februari j.l.
was er een Presidential Conference met WHO-directeur Tedros en Rotary-voorzitter Knaack,
die de noodklok luiden over de hoge moeder- en kindersterfte in
ontwikkelingslanden, verergerd door COVID en m.n. in sub-Sahara Afrika. Deze
teleconferentie heb ik bijgewoond. Dit was een reden om de samenwerking met
lokale Rotary te intensiveren.
Probleemstelling.
Wereldwijd
sterven er dagelijks 810 vrouwen aan zwangerschap-gerelateerde problemen, de
meeste tijdens en direct na de bevalling, met name door bloedingen, infecties,
(pre-)eclampsie (zwangerschapsvergiftiging), onveilige abortus en onvoldoende
deskundige begeleiding; ook sterven er dagelijks 6500 baby’s. Per jaar: 295.000 vrouwen. In sub Sahara
Afrika sterven door dit probleem jaarlijks 196.000, dagelijks 536 vrouwen.
In
Uganda:
-
Slechts
60% van de zwangere vrouwen in Uganda krijgt het minimum van 4 controles.
-
De
moedersterfte is 375 per 100.000 bevallingen. 6050 vrouwen per jaar. 16 per
dag.
-
212
van 1000 pasgeboren kinderen overlijden rond of in de 1e 4 weken na
de bevalling. In Uganda ruim 30.000 kinderen.
-
Er
zijn 10 artsen op 100.000 inwoners (Nederland 312)
-
Slechts
40 % van de vrouwen heeft een geschoolde verloskundige of arts bij de
bevalling.
Er
is intussen overleg geweest met de WHO Uganda, Dr Sentumbwe Olive and Dr Kirunda
Ibrahim:
…
there are needs all over the country to improve health care in general and a
focus on maternal and newborn health would give us a
very good mileage. There are three different places mentioned in this mail.
Pope Johns hospital in Aber, Lira hospital and Masaka
hospital…. We at WHO are happy to work with you colleagues in any part of the
country you may select to work with. Right now, we are going to collect
information/contacts about the people you can reach out to in the place and
give you a feedback soon.
St
Johns’ hospital heeft dringend behoefte aan een eigen
opleiding voor verpleeg- en verloskundigen. Bestaande opleidingen zijn bijna
allemaal particuliere instituten, met name in de hoofdstad Kampala, op 6 uur
rijden. Deze instituten moeten hun leerlingen stage laten lopen in allerlei
ziekenhuizen, kleinere centra en gezondheidsposten. In theorie lijkt het nog
wat, maar de ervaring van de artsen in St Johns’ is slecht: veel vaardigheden
worden slecht beheerst. Er worden mooie cijfers uitgedeeld maar die zijn nogal
eens gekocht met geld of “in natura”. Een recente shortlist met kandidaten
leverde niet één gekwalificeerde verloskundige op. Daar komt bij dat de meeste
leerlingen in Kampala willen blijven en niet naar deze afgelegen contreien
willen verhuizen. Andersom: in de regio zijn wel middelbare (secondary) scholen die goede studenten afleveren, maar in
de regio geen studie voor verlos- of verpleegkundige kunnen volgen.
Plannen
voor ondersteuning.
Equator
Medicare is voor dit project na de oproep van WHO en
Rotary, de samenwerking aangegaan met RC Ambt Almelo en RC Herford
(Du) die zullen bijdragen, en een bijdrage van de respectievelijke districten
zullen aanvragen. Inzameling van de Rotarybijdrage en m.n. vanuit de districten
kunnen nog wel even op zich laten wachten. Op de site van de RC’s komt informatie. Lokale pers zal worden benaderd.
Equator zal zelf haar donoren ook informatie geven voor een extra donatie.
St
Johns’ wil en kan ook niet het hele project in één keer realiseren. Eerst
gebouwen, deels gefaseerd, daarna leermiddelen. Ook voor Equator en partners is
het project (te) groot. Met Wilde Ganzen is een goed gesprek geweest, en staat
hier zeer positief tegenover. Indien zij
akkoord zijn zal WG een Grant van 50% geven over het ingezamelde bedrag. Voor
Equator zal fasering ook beter te managen zijn.
Equator
wil met partners in eerste instantie € 100.000 bijeenbrengen, streefdatum medio
2021, waarna WG wordt gevraagd 50% bij te dragen. In 2022, zullen Rotary
fondsen en Equator, liefst weer met Wilde Ganzen, streven naar € 80.000 waarbij
aan WG weer 50% wordt gevraagd. WG geeft aan te streven naar projecten met
meerjarige samenwerking. WG vindt dit een geschikt project daarvoor.
Te
veel gezinnen komen door onnodige sterfte zonder moeder te zitten wat een ramp
voor de kinderen betekent.
Dick
Jungst MD, vzt