Dick Jungst naar Ethiopie en Uganda;

Januari 2020

Ethiopië ligt in NO Afrika en is ongeveer 25 x zo groot als Nederland met 110 miljoen inwoners. Er zijn ongeveer 80 stammen, de Oromo met 40% de grootste, de Amharen 25% en Tigrinya 10%. Echter de macht is onevenredig verdeeld, de Tigrinya hebben van oudsher de meeste macht in regering en leger en dat verandert maar heel langzaam, wat tot protesten leidt met name in Oromya, het Oromo gebied. De nieuwe premier Abiy Ahmed kreeg recent de Nobelprijs voor de vrede, maar in eigen land heeft hij die niet onder controle, mede door de overheersende Tigrinya. Daarom worden telefoon en met name internet regelmatig afgesloten in bijvoorbeeld Oromya. Er is maar één staats telecombedrijf, dus een monopolie.

Ik vertrok dinsdag 7 januari vroeg uit Almelo met de trein naar Schiphol en vloog rond half twee naar Nairobi (Kenia) waar ik met 2 uur tijdsverschil om half elf ’s avonds aankom. Om vijf vóór twaalf ’s avonds vlieg ik door naar Addis Abeba, de hoofdstad van Ethiopië. De communicatie met mijn gastheer en de chauffeur uit Nekemte lukte de laatste week niet. Dus op Bole airport was er niemand die me oppikte, en het adres van de zusters waar ik zou blijven slapen was bij geen enkele taxichauffeur bekend. Mijn buurman in het vliegtuig, een Ugandees die voor de VN in Addis werkte, was zo aardig te bellen, maar de zusters gaven geen gehoor. Gelukkig na herhaald bellen naar een guesthouse waar ik eens eerder verbleef, kon ik daar terecht en een taxichauffeur kon mij met Google Maps daarheen brengen. Na 3 uur slapen heb ik om 8 uur mijn chauffeur uit Nekemte kunnen bereiken. Die bleek net pas van daar onderweg te zijn en hij zal mij de volgende ochtend om 6 uur ophalen bij de zusters, die mij dan nu met een lokale taxi op laten halen. Redenen voor de miscommunicatie: het was net Ethiopisch kerstfeest geweest, èn in heel de deelstaat Oromya was er géén internet, vanwege strijdende groepen tegen het regeringsleger. En langs de weg naar Nekemte was er slechts sporadisch netwerk voor telefonisch bereik. Daardoor natuurlijk nog meer protesten van de bevolking, wat de veiligheid niet bevordert, dus opletten geblazen. Er zijn op de doorgaande wegen veel politie en leger gewapende controleposten, en tussen acht uur ’s avonds en 6 uur ’s morgens zijn alle doorgaande wegen in Oromya afgesloten.

Na een koude nacht in het vrij hooggelegen Addis word ik donderdag om kwart over 6 opgehaald. Er is ook een Duitse studente, die nu 6 maanden vrijwilligerswerk doet, o.a. Engelse les geven en werken in enkele Kindergarten. Mijn chauffeur is de coördinator van de afdeling Social Development van onze partner NCS. We stoppen na ruim 2 uur in Babiche waar Equator Medicare met Wilde Ganzen 2 waterprojecten heeft afgeleverd, we bezoeken enkele afgeschermde bronnen, die nu 23 jaar in gebruik zijn. Behalve de omheining zag het er verder goed uit.

Bron bij Babiche

Waar is het asfalt gebleven

Het is nu 2 maanden droog, maar de bronnen produceren volop. Vanaf Babiche wordt de weg gewoon slecht, is pas 4 jaar geleden aangelegd door de chinezen, maar de 3 cm asfalt op een niet goede ondergrond is nu een en al hobbel en kuil, nog slechter dan mijn eerste trip in 2011.

Overal wordt volop geoogst, met name teff, een heel fijne graansoort waar de Injera van gemaakt wordt, een gefermenteerde pannenkoek, die zuur smaakt en waarmee met de vingers het voedsel, groente, vlees of rijst mee opgepakt wordt. Langs de weg is de prijs soms maar de helft van wat er in de stad voor betaald moet worden. Onze coördinator trouwt over 2 weken, krijgt heel veel gasten, en koopt onderweg 6 zaken met ieder 50 kg teff. Terwijl het wordt afgewogen leveren lokale boeren hun oogst af bij deze handelaar.

Na in totaal 7 uur rijden komen we in Konchi, 20 km voor Nekemte, de plaats waar Equator Medicare eerder de verloskamers liet bouwen, en afgelopen jaar een nieuwe waterleiding liet aanleggen. Ik logeer 2 nachten bij dezelfde zusters als die in Addis, Helpers of Mary. Nog in kerstsfeer, kerststalletjes, een kerstman die lijkt op een tuinkabouter, en glitterlampjes. Nog kort een ronde gemaakt door de kliniek en de verloskamers en met de verpleegkundigen gesproken. Het loopt wisselend. Naast concurrentie van overheidsziekenhuisjes, al zijn die 12 km verder, spelen andere factoren een rol.

De non die de verloskunde deed, is niet zo gezond meer, en wat kortaf. Haar opvolgster is er pas 2 maanden, spreekt de lokale taal nog niet goed, maar vooral: er wordt niets aan marketing gedaan, geen campagne om jonge vrouwen informatie en besef bij te brengen, waardoor nog te veel thuisbevallingen met alle ellende van dien, vrouwen die zonder begeleiding thuis bevallen, en soms doodgaan, net als de baby’s. En bij de zusters kan je gratis en onder deskundige begeleiding bevallen. De moedersterfte in Ethiopië behoort tot de top 5.

Met NCS gaan we daar nu een campagne starten om groepjes meisjes en jonge vrouwen te informeren over seksualiteit, gebruik van foliumzuur, zwangerschapscontroles, herkennen van alarmsignalen, veilig bevallen en hoe met de pasgeboren baby om te gaan, hoe te voeden en allerlei hygiënische adviezen. Zij hebben bij NCS een Nederlandse vrijwilliger die weet hoe daar mee om te gaan, en een woordje Oromo spreekt.

Vrijdagmorgen ga ik met deze vrijwilliger en de coördinator de waterleiding van Konchi inspecteren. De nieuwe voorraadtank is vol, het werkte een tijdje prima, maar ineens was de leiding een paar honderd meter verder verstopt, door een soort aardverschuiving. De aannemer gebeld, morgen verdere inspectie.

Daarna gaan we door via Nekemte naar Getema, 7000 inwoners over 90 km2. Het ligt 25 km aan de westzijde van Nekemte. Direct na het plaatsnaambordje staat er een rij van 50 mensen met wel 100 watercontainers van 20 liter. De mensen komen van kilometers ver.

Dit is het enige punt waar nu schoon drinkwater in dit dorp is. Het komt van een diepe bron, een zgn. borehole, een boring van bijna 200 meter op het terrein van (weer andere) nonnen, die een kraan hebben aangelegd bij de omheining. Nergens is hier waterleiding. In Getema wordt gevraagd om 7 natuurlijke bronnen af te schermen, met ieder een voorraadtank en een aftappunt. Ze liggen 5-8 km rond het dorp, waar overal kleine boerengemeenschappen wonen. Zij scheppen nu het water uit een

bron die vervuild is door vee en doen dat in zo’n vat. Als je dat drinkt krijg je zeker een maagdarminfectie, en is fataal voor de kleintjes. Ook nu in de droge tijd produceren deze bronnen genoeg, maar vuil water. Met 2 gemeenteambtenaren hebben we 2 van die bronnen bezocht. Hoe snel kunnen ze aan de slag? Eerlijk gezegd: schoon water is nog belangrijker dan een dokter.

De overheid, de dorpelingen, niemand heeft geld om bij te dragen. De armoede straalt van veel mensen af. Hier geen overgewicht, geen Cola of Mc. Er is geen werkgelegenheid, het zijn kleine boeren, ze ruilen hooguit wat het werk oplevert. Een handelaar komt met wel 100 kuikens (in een mand op een ezelkar), die de mensen dan “vetmesten” op de afvalhoop.

Sommigen hebben een koe die wel 4 of 5 liter melk per dag oplevert. De teff die ze niet nodig hebben gaat naar de handelaar, die er later 2 x zoveel voor krijgt…

Dit waterproject gaan we nu aanpakken, samen met u en een paar Rotaryclubs, en Wilde Ganzen.

Zaterdag terug naar Konchi met de aannemer. Ik wil nu wel het naadje van de kous weten. Daarom eerst 2 km door een soort droge rivierbedding gereden tot het echt niet meer ging, en dan nog anderhalve kilometer te voet. Mooie natuur, veel landbouw, prachtige bomen. Onderweg komen we diverse water-tappunten tegen waar mensen met hun vaten schoon water halen, bij veel locaties zijn er ook betonnen tafels waarop ze de was kunnen doen. We volgen de hoofdleiding en komen dan in een dichtbegroeide wirwar van struiken waar de 20 jaar oude stuwmuur staat met de eerste opvangtanks.

De verroeste leiding daarvandaan is nu vervangen door een dikke PVC-leiding die samen met de dorpelingen is neergelegd naast de oude leiding, en 200 meter boven het dorp (een verval van 400 meter) in een oude en de nieuwe voorraadbunker uitkomen.

Vandaar uit gaan er 2 leidingen 6 meter boven de weg naar de kern van het dorp waar ze in een grote lus bij elkaar komen en ondertussen tientallen tappunten van water voorzien. Recent is één tak geblokkeerd door een grondverschuiving. Alles onder grote belangstelling bekeken, zoveel Europeanen komen er niet. De aannemer gaat het met de dorpelingen komende week herstellen.

Zondag even rustig aan, maandagmorgen om 6 uur weer terug naar Addis, 8 uur rijden. De zusters Helpers of Mary, eerder eens gesponsord door omroep MAX, hebben wel een aanvraag ingediend om 3 mensen in 3 jaar op te leiden tot verpleegkundigen, € 4600. Dinsdag- morgen moet ik om 6 uur op, voor mijn vluchten naar Nairobi en door naar Entebbe in Uganda.

Uganda ligt ten NW van Kenia en heeft geen zeehaven, waardoor het erg afhankelijk is van Kenia of Tanzania voor doorvoer. Containers moeten dan 1000 km vervoerd worden over slechte wegen. Het is 6 x zo groot als Nederland en heeft 43 miljoen inwoners. President Museveni is nu 34 jaar aan de macht. Hij is recent ineens 4 jaar jonger geworden om nog eens “herkozen” te kunnen worden. Oppositie wordt niet geduld, hun bijeenkomsten zijn verboden, of de leiders worden opgepakt en verdwijnen dan… Na de verdrijving van Idi Amin was het enkele jaren chaos, waarin naast Museveni ook Joseph Kony met zijn Leger van de Heer, LRA, een verschrikkelijk bewind voerde. Meest bekend is zijn belegering van delen in noord Uganda en de ontvoering van 139 meisjes van St Mary’s school in Aboke in 1996. Kony deed zich voor als een soort profeet, maakte zijn gevangene tot kindsoldaten die elkaar op bevel desnoods moesten doodschieten of zelfs doodbijten. De Belgische Els de Temmerman heeft daar een aangrijpend boek over geschreven. Dit LRA spookt nog steeds rond in Zuid-Soedan, de CAR en NO Congo. Dit leger had nog een leider, Alice Lakwena, die op 17 mei 1993 het Pope John’s Hospital in Aber aanviel. Omdat gewonde regeringssoldaten werden verpleegd in Pope John’s was er ook bewaking voor hen. De rebellen hadden hier niet op gerekend en werden door de soldaten verdreven, en dat tijdens heftige onweersbuien. Veel vluchtende LRA-soldaten verdronken daarna in de buiten zijn oevers getreden Tochi rivier vlakbij.

Eind 2017 was ik consultant voor PUM bij Pope John’s. De bevlogen directeur, priester èn chirurg, Dr Samuel Okori had sinds 2016 de leiding en er was al veel verbeterd. Het ziekenhuis is het districtsziekenhuis in het district Oyam met 400.000 mensen, verder zijn er een tiental health centers met beperkte mogelijkheden. Overheids-districtsziekenhuizen elders en staatsziekenhuizen zijn er vaak slecht aan toe, onvoldoende staf, geen medicijnen, waardoor ook van 50 km verder patiënten naar pope John’s komen. De arme bevolking kan bijna niets bijdragen, ook hier geen echte werkgelegenheid. De centrale overheid draagt ongeveer 15% bij aan het budget. Er is dus geen geld voor investeringen. De behoefte aan nieuwe operatiekamers is groot, en personeel komt alleen als er fatsoenlijke en veilige stafwoningen zijn.

Equator heeft met Wilde Ganzen 20 woningen gesponsord, en die zijn nu bijna af.

Staff houses

Italiaanse sponsors bouwen de operatiekamer. Recent is er een nieuwe afdeling medium care voor te vroeggeboren kinderen gereedgekomen, de leidinggevende Dr Carol heeft hart voor de zaak. Alle gebouwen zijn opnieuw geschilderd of bijna klaar. Alle galerijen zijn nu mooi betegeld en dus goed schoon te houden. Hygiëne is enorm verbeterd, alleen 2 patiënten-toiletblokken zijn nog niet op het septic-tank systeem aangesloten.

Het ziekenhuis bestond 19 januari 50 jaar. Reden om sponsoren te vragen om rond die tijd te komen. Een groepje Amerikanen, deels studiegenoten van Samuel uit Chicago waren ook gekomen. Wij mochten de eerste 10 nieuwe stafwoningen deze week gebruiken. Iedere woning heeft 2 grote kamers en een WC en douche. Gekookt wordt buiten onder een afdak, op houtskoolvuurtjes.

Nieuwe OK

In een toespraak worden Equator Medicare, Wilde Ganzen en al hun sponsors, u dus, bedankt voor hun bijdragen. In mijn dankwoordje heb ik de medewerkers bedankt voor hun goede werk in deze uithoek, en ze aangemoedigd trots te zijn op dit mooie ziekenhuis en het voortreffelijke team dat hier werkt.

Natuurlijk staan er nog diverse wensen op het verlanglijstje. Het belangrijkste is een eigen Teachand-Training Centrum voor verpleeg- en verloskundigen. Er zijn meerdere van deze centra in Uganda, maar vaak zonder bijbehorend ziekenhuis en zeer commercieel. Bedside teaching is er niet of nauwelijks, sommige “afgestudeerden” hadden alleen geoefend in het skills-lab, maar zelf geen infuus bij een patiënt ingebracht, of zelfstandig een bevalling gedaan.

Er zijn veel patiënten met een HIV-infectie, de helft van de opgenomen patiënten heeft HIV. Een behoorlijke groep heeft onderliggende infecties, en met name TBC. Deze patiënten moeten in het begin van hun behandeling geïsoleerd verpleegd worden, maar er is nog geen isolatie-afdeling. Ondanks het grote belang van isoleren, heeft de overheid nog geen toezegging gedaan.

Het laboratorium heeft enorme vooruitgang geboekt, door adviezen van Dr Ellen Stobbering , microbioloog van PUM. Ze hopen binnenkort ook te kunnen kweken voor bepaling van resistentie van bacteriën.

Er is nog veel te doen, we zullen ons binnenkort buigen over de aanvragen en mogelijkheden.

De reiskosten komen niet ten laste van de stichting. Alleen beperkte lokale bijdragen wel.

Voor vragen of opmerkingen mag u altijd mailen equatormedicare@gmail.com of bellen 0622796300

Bedankt voor uw steun, en we zijn nog lang niet klaar. …

Dick Jungst