Dick Jungst naar Ethiopie en Uganda;
Januari 2020
Ethiopië ligt in NO Afrika en is ongeveer 25 x
zo groot als Nederland met 110 miljoen inwoners. Er zijn ongeveer 80 stammen,
de Oromo met 40% de grootste, de Amharen
25% en Tigrinya 10%. Echter de macht is onevenredig
verdeeld, de Tigrinya hebben van oudsher de meeste
macht in regering en leger en dat verandert maar heel langzaam, wat tot
protesten leidt met name in Oromya, het Oromo gebied. De nieuwe premier Abiy
Ahmed kreeg recent de Nobelprijs voor de vrede, maar in eigen land heeft hij
die niet onder controle, mede door de overheersende Tigrinya.
Daarom worden telefoon en met name internet regelmatig afgesloten in
bijvoorbeeld Oromya. Er is maar één staats
telecombedrijf, dus een monopolie.
Ik
vertrok dinsdag 7 januari vroeg uit Almelo met de trein naar Schiphol en vloog
rond half twee naar Nairobi (Kenia) waar ik met 2 uur tijdsverschil om half elf
’s avonds aankom.
Om vijf vóór twaalf ’s
avonds vlieg ik door naar Addis Abeba, de hoofdstad van Ethiopië. De
communicatie met mijn gastheer en de chauffeur uit Nekemte
lukte de laatste week niet. Dus op Bole airport was
er niemand die me oppikte, en het adres van de zusters waar ik zou blijven
slapen was bij geen enkele taxichauffeur bekend. Mijn buurman in het vliegtuig,
een Ugandees die voor de VN in Addis werkte, was zo aardig te bellen, maar de
zusters gaven geen gehoor. Gelukkig na herhaald bellen naar een guesthouse waar ik eens eerder verbleef, kon ik daar
terecht en een taxichauffeur kon mij met Google Maps
daarheen brengen. Na 3 uur slapen heb ik om 8 uur mijn chauffeur uit Nekemte kunnen bereiken. Die bleek net pas van daar
onderweg te zijn en hij zal mij de volgende ochtend om 6 uur ophalen bij de
zusters, die mij dan nu met een lokale taxi op laten halen. Redenen voor de
miscommunicatie: het was net Ethiopisch kerstfeest geweest, èn
in heel de deelstaat Oromya was er géén internet,
vanwege strijdende groepen tegen het regeringsleger. En langs de weg naar Nekemte was er slechts sporadisch netwerk voor telefonisch
bereik. Daardoor natuurlijk nog meer protesten van de bevolking, wat de
veiligheid niet bevordert, dus opletten geblazen. Er zijn op de doorgaande
wegen veel politie en leger gewapende controleposten, en tussen acht uur ’s avonds en 6 uur ’s morgens zijn alle doorgaande wegen in Oromya afgesloten.
Na
een koude nacht in het vrij hooggelegen Addis word ik donderdag om kwart over 6
opgehaald. Er is ook een Duitse studente, die nu 6 maanden vrijwilligerswerk
doet, o.a. Engelse les geven en werken in enkele
Kindergarten. Mijn chauffeur is de coördinator van de afdeling Social Development van onze partner NCS. We stoppen na ruim
2 uur in Babiche waar Equator Medicare
met Wilde Ganzen 2 waterprojecten heeft afgeleverd, we bezoeken enkele
afgeschermde bronnen, die nu 23 jaar in gebruik zijn. Behalve de omheining zag
het er verder goed uit.
Het is nu 2
maanden droog, maar de bronnen produceren volop. Vanaf Babiche
wordt de weg gewoon slecht, is pas 4 jaar geleden aangelegd door de chinezen,
maar de 3 cm asfalt op een niet goede ondergrond is nu een en al hobbel en
kuil, nog slechter dan mijn eerste trip in 2011.
Overal
wordt volop geoogst, met name teff, een heel fijne graansoort
waar de Injera van gemaakt wordt, een gefermenteerde
pannenkoek, die zuur smaakt en waarmee met de vingers het voedsel, groente,
vlees of rijst mee opgepakt wordt. Langs de weg is de prijs soms maar de helft
van wat er in de stad voor betaald moet worden. Onze coördinator trouwt over 2
weken, krijgt heel veel gasten, en koopt onderweg 6 zaken met ieder 50 kg teff. Terwijl het wordt afgewogen leveren lokale boeren hun
oogst af bij deze handelaar.
Na
in totaal 7 uur rijden komen we in Konchi, 20 km voor
Nekemte, de plaats waar Equator Medicare
eerder de verloskamers liet bouwen, en afgelopen jaar een nieuwe waterleiding
liet aanleggen. Ik logeer 2 nachten bij dezelfde zusters als die in Addis,
Helpers of Mary. Nog in kerstsfeer, kerststalletjes, een kerstman die lijkt op
een tuinkabouter, en glitterlampjes. Nog kort een ronde gemaakt door de kliniek
en de verloskamers en met de verpleegkundigen gesproken. Het loopt wisselend.
Naast concurrentie van overheidsziekenhuisjes, al zijn die 12 km verder, spelen
andere factoren een rol.
De
non die de verloskunde deed, is niet zo gezond meer, en wat kortaf. Haar
opvolgster is er pas 2 maanden, spreekt de lokale taal nog niet goed, maar
vooral: er wordt niets aan marketing gedaan, geen campagne om jonge vrouwen
informatie en besef bij te brengen, waardoor nog te veel thuisbevallingen met
alle ellende van dien, vrouwen die zonder begeleiding thuis bevallen, en soms
doodgaan, net als de baby’s.
En bij de zusters kan je gratis en onder deskundige begeleiding bevallen. De
moedersterfte in Ethiopië behoort tot de top 5.
Met
NCS gaan we daar nu een campagne starten om groepjes meisjes en jonge vrouwen
te informeren over seksualiteit, gebruik van foliumzuur,
zwangerschapscontroles, herkennen van alarmsignalen, veilig bevallen en hoe met
de pasgeboren baby om te gaan, hoe te voeden en allerlei hygiënische adviezen.
Zij hebben bij NCS een Nederlandse vrijwilliger die weet hoe daar mee om te
gaan, en een woordje Oromo spreekt.
Vrijdagmorgen
ga ik met deze vrijwilliger en de coördinator de waterleiding van Konchi inspecteren. De nieuwe voorraadtank is vol, het
werkte een tijdje prima, maar ineens was de leiding een paar honderd meter
verder verstopt, door een soort aardverschuiving. De aannemer gebeld, morgen
verdere inspectie.
Daarna gaan we
door via Nekemte naar Getema,
7000 inwoners over 90 km2. Het ligt 25 km aan de westzijde van Nekemte. Direct na het plaatsnaambordje staat er een rij
van 50 mensen met wel 100 watercontainers van 20 liter. De mensen komen van
kilometers ver.
Dit
is het enige punt waar nu schoon drinkwater in dit dorp is. Het komt van een
diepe bron, een zgn. borehole, een boring van bijna 200
meter op het terrein van (weer andere) nonnen, die een kraan hebben aangelegd
bij de omheining. Nergens is hier waterleiding. In Getema
wordt gevraagd om 7 natuurlijke bronnen af te schermen, met ieder een
voorraadtank en een aftappunt. Ze liggen 5-8 km rond het dorp, waar overal
kleine boerengemeenschappen wonen. Zij scheppen nu het water uit een
bron die vervuild is door vee en doen dat in
zo’n vat. Als je dat
drinkt krijg je zeker een maagdarminfectie, en is fataal voor de kleintjes. Ook
nu in de droge tijd produceren deze bronnen genoeg, maar vuil water. Met 2
gemeenteambtenaren hebben we 2 van die bronnen bezocht. Hoe snel kunnen ze aan
de slag? Eerlijk gezegd: schoon water is nog belangrijker dan een dokter.
De
overheid, de dorpelingen, niemand heeft geld om bij te dragen. De armoede
straalt van veel mensen af. Hier geen overgewicht, geen Cola of Mc. Er is geen
werkgelegenheid, het zijn kleine boeren, ze ruilen hooguit wat het werk
oplevert. Een handelaar komt met wel 100 kuikens (in een mand op een ezelkar),
die de mensen dan “vetmesten” op de afvalhoop.
Sommigen
hebben een koe die wel 4 of 5 liter melk per dag oplevert. De teff die ze niet nodig hebben gaat naar de handelaar, die
er later 2 x zoveel voor krijgt…
Dit waterproject
gaan we nu aanpakken, samen met u en een paar Rotaryclubs, en Wilde
Ganzen.
Zaterdag
terug naar Konchi met de aannemer. Ik wil nu wel het
naadje van de kous weten. Daarom eerst 2 km door een soort droge rivierbedding
gereden tot het echt niet meer ging, en dan nog anderhalve kilometer te voet.
Mooie natuur, veel landbouw, prachtige bomen. Onderweg komen we diverse
water-tappunten tegen waar mensen met hun vaten schoon water halen, bij veel
locaties zijn er ook betonnen tafels waarop ze de was kunnen doen. We volgen de
hoofdleiding en komen dan in een dichtbegroeide wirwar van struiken waar de 20
jaar oude stuwmuur staat met de eerste opvangtanks.
De verroeste
leiding daarvandaan is nu vervangen door een dikke PVC-leiding die samen met de
dorpelingen is neergelegd naast de oude leiding, en 200 meter boven het dorp
(een verval van 400 meter) in een oude en de nieuwe voorraadbunker
uitkomen.
Vandaar
uit gaan er 2 leidingen 6 meter boven de weg naar de
kern van het dorp waar ze in een grote lus bij elkaar komen en ondertussen
tientallen tappunten van water voorzien. Recent is één tak geblokkeerd door een
grondverschuiving. Alles onder grote belangstelling bekeken, zoveel Europeanen
komen er niet. De aannemer gaat het met de dorpelingen komende week
herstellen.
Zondag
even rustig aan, maandagmorgen om 6 uur weer terug naar Addis, 8 uur rijden. De
zusters Helpers of Mary, eerder eens gesponsord door omroep MAX, hebben wel een
aanvraag ingediend om 3 mensen in 3 jaar op te leiden tot verpleegkundigen, € 4600. Dinsdag- morgen moet ik om 6 uur op,
voor mijn vluchten naar Nairobi en door naar Entebbe
in Uganda.
Uganda ligt ten NW van Kenia en heeft geen zeehaven,
waardoor het erg afhankelijk is van Kenia of Tanzania voor doorvoer. Containers
moeten dan 1000 km vervoerd worden over slechte wegen. Het is 6 x zo groot als
Nederland en heeft 43 miljoen inwoners. President Museveni
is nu 34 jaar aan de macht. Hij is recent ineens 4 jaar jonger geworden om nog
eens “herkozen” te kunnen worden. Oppositie wordt niet
geduld, hun bijeenkomsten zijn verboden, of de leiders worden opgepakt en
verdwijnen dan… Na de
verdrijving van Idi Amin
was het enkele jaren chaos, waarin naast Museveni ook
Joseph Kony met zijn Leger van de Heer, LRA, een
verschrikkelijk bewind voerde. Meest bekend is zijn belegering van delen in
noord Uganda en de ontvoering van 139 meisjes van St Mary’s school in Aboke
in 1996. Kony deed zich voor als een soort profeet,
maakte zijn gevangene tot kindsoldaten die elkaar op bevel desnoods moesten
doodschieten of zelfs doodbijten. De Belgische Els de Temmerman heeft daar een
aangrijpend boek over geschreven. Dit LRA spookt nog steeds rond in Zuid-Soedan,
de CAR en NO Congo. Dit leger had nog een leider, Alice Lakwena,
die op 17 mei 1993 het Pope John’s
Hospital in Aber aanviel.
Omdat gewonde regeringssoldaten werden verpleegd in Pope John’s was er ook bewaking voor hen. De
rebellen hadden hier niet op gerekend en werden door de soldaten verdreven, en
dat tijdens heftige onweersbuien. Veel vluchtende LRA-soldaten verdronken
daarna in de buiten zijn oevers getreden Tochi rivier
vlakbij.
Eind 2017 was
ik consultant voor PUM bij Pope John’s.
De bevlogen directeur, priester èn chirurg, Dr Samuel Okori had sinds 2016 de
leiding en er was al veel verbeterd. Het ziekenhuis is het districtsziekenhuis
in het district Oyam met 400.000 mensen, verder zijn
er een tiental health centers met beperkte mogelijkheden. Overheids-districtsziekenhuizen
elders en staatsziekenhuizen zijn er vaak slecht aan toe, onvoldoende staf,
geen medicijnen, waardoor ook van 50 km verder patiënten naar pope John’s komen. De arme bevolking kan bijna
niets bijdragen, ook hier geen echte werkgelegenheid. De centrale overheid
draagt ongeveer 15% bij aan het budget. Er is dus geen geld voor investeringen.
De behoefte aan nieuwe operatiekamers is groot, en personeel komt alleen als er
fatsoenlijke en veilige stafwoningen zijn.
Equator heeft
met Wilde Ganzen 20 woningen gesponsord, en die zijn nu bijna af.
Italiaanse
sponsors bouwen de operatiekamer. Recent is er een nieuwe afdeling medium care
voor te vroeggeboren kinderen gereedgekomen, de leidinggevende Dr Carol heeft hart voor de zaak. Alle gebouwen zijn
opnieuw geschilderd of bijna klaar. Alle galerijen zijn nu mooi betegeld en dus
goed schoon te houden. Hygiëne is enorm verbeterd, alleen 2
patiënten-toiletblokken zijn nog niet op het septic-tank systeem aangesloten.
Het ziekenhuis
bestond 19 januari 50 jaar. Reden om sponsoren te vragen om rond die tijd te
komen. Een groepje Amerikanen, deels studiegenoten van Samuel uit Chicago waren
ook gekomen. Wij mochten de eerste 10 nieuwe stafwoningen deze week gebruiken.
Iedere woning heeft 2 grote kamers en een WC en douche. Gekookt wordt buiten
onder een afdak, op houtskoolvuurtjes.
In
een toespraak worden Equator Medicare, Wilde Ganzen
en al hun sponsors, u dus, bedankt voor hun bijdragen. In mijn dankwoordje heb
ik de medewerkers bedankt voor hun goede werk in deze uithoek, en ze
aangemoedigd trots te zijn op dit mooie ziekenhuis en het voortreffelijke team
dat hier werkt.
Natuurlijk
staan er nog diverse wensen op het verlanglijstje. Het belangrijkste is een
eigen Teachand-Training Centrum voor verpleeg- en
verloskundigen. Er zijn meerdere van deze centra in Uganda, maar vaak zonder
bijbehorend ziekenhuis en zeer commercieel. Bedside
teaching is er niet of nauwelijks, sommige “afgestudeerden” hadden alleen geoefend in het
skills-lab, maar zelf geen infuus bij een patiënt ingebracht, of zelfstandig
een bevalling gedaan.
Er
zijn veel patiënten met een HIV-infectie, de helft
van de opgenomen patiënten heeft HIV. Een behoorlijke groep heeft onderliggende
infecties, en met name TBC. Deze patiënten moeten in het begin van hun
behandeling geïsoleerd verpleegd worden, maar er is nog geen isolatie-afdeling.
Ondanks het grote belang van isoleren, heeft de overheid nog geen toezegging
gedaan.
Het
laboratorium heeft enorme vooruitgang geboekt, door adviezen van Dr Ellen Stobbering , microbioloog
van PUM. Ze hopen binnenkort ook te kunnen kweken voor bepaling van resistentie
van bacteriën.
Er
is nog veel te doen, we zullen ons binnenkort buigen over de aanvragen en mogelijkheden.
De
reiskosten komen niet ten laste van de stichting. Alleen beperkte lokale
bijdragen wel.
Voor
vragen of opmerkingen mag u altijd mailen equatormedicare@gmail.com of bellen 0622796300
Bedankt
voor uw steun, en we zijn nog lang niet klaar. …
Dick
Jungst